আজিকালি কলেজ ছুটিৰ পিছত বয়েজ হোস্টেলৰ কাষেদি যোৱা চমু বাটেৰে অহা যোৱা দৈনিক ৰুটিনৰ দৰে হৈ গৈছিল। হোষ্টেলৰ বহুকেইজন আবাসীয়ে দেখা পালেই ইটো সিটো ভাল বেয়া খবৰ সোধা আৰম্ভ কৰিছিলেই। কিন্তু যিজনৰ কাৰণে সেইফালে গমণ প্রত্যাগমণ কৰিছিলো তেখেতৰ দর্শন হোৱা নাছিলেই। ইয়াৰ মাজতে এটা কথা লক্ষ্য কৰিছিলো – হোস্টেল বেছি সংখ্যক আবাসীয়ে পাঁচ ওয়াক্ত নামাজ পঢ়িছিল। জোহৰৰ আজান দিয়াৰ ক্ষন্তেক পিছতে হোষ্টেলৰ ল’ৰাই মছজিদৰ পিনে দৌৰিছিল। ক্লাছৰ পৰা হোস্টেল আৰু হোষ্টেলৰ পৰা মছজিদ পাইছিল আৰু এই কামটোত আমাৰ AGS জনে নেতৃত্ব লৈছিল বুলি পিছত শুনা পাইছিলো। মোৰ মনত এটা কথাই বাহ্ লৈছিল – এই কম বয়সীয়া কলেজীয়া ছাত্র খিনি কিয় বা কিহৰ তাড়ণাত ধর্মপ্রাণ হৈছিল?

উত্তৰটো বহু বছৰ পিছত জানিব পাৰিছিলো যে – সকলোৱে আল্লাহৰ ওচৰত সমর্পণ যাতে তেওঁলোকৰ আশা কৰা ধৰণে পৰীক্ষাৰ ফলাফল লাভ কৰিব পাৰে। কিমান জনে আশা কৰা ধৰণে ফলাফল পাইছিল সেই হিচাব মোৰ হাতত নাই কিন্তু বিশেষ প্ৰাপ্তিয়ে তেখেতসকলক ধার্মিক বনাই দিছিল।

আমাৰ ঘৰখনো ধর্মীয় দিশে এখাপ চড়া বুলি কলেও ভুল নহব যিটো ধাৰা বর্তমানেও বর্তি আছে। নামাজ নপঢ়া ব্যক্তিয়ে ৰান্ধনীহালত যোৱা নিষিদ্ধ আছিল আৰু আজিও আছে। আমাৰ AGS ৰ পাঁচ ওয়াক্ত পঢ়া গুণ টোৱে আৰু বেছিকৈ আকর্ষিত কৰিছিল কিন্তু বিধিৰ কি বিপাক মই নিজে কথা খিনি কবলৈ অপৰাগ হৈ পৰিছিলো, এই খিনি ভাবি – যদি তেখেতে প্রত্যাখান কৰে।

এনেকৈ দিনবোৰ গৈ আছিল আৰু সৰু সুৰা দুই এটা কথা Science গৈ পাতিছিলো যদিও মনৰ কথা খিনি নোকোৱা কৈয়ে থাকি গৈছিল। ইফালে মহাবিদ্যালয় সপ্তাহ আৰম্ভ হৈ গৈছিল আৰু মোৰ মনটোৱে অজানিতে কিবা পুলক অনুভৱ কৰিছিল কাৰণ – ছাত্র একতা সভাৰ বহু খিনি কামৰ দায়িত্ব মোৰ ওপৰত ন্যস্ত কৰা হৈছিল যিবিলাক কাম সাধাৰণতে Girls Common Room ৰ সম্পাদিকাই পায়। কোনে দিছিল কিয় দিছিল জনাৰ উপায় নাছিল কেৱল কৰিব লাগে বুলি কৰিছিলো।

Culture Secretary ৰো কিছু কাম মই কৰিব লগা হল – নাটক প্রতিযোগিতা চলোৱা, কবিতা আবৃতি প্রতিযোগিতা , ৰচনা প্রতিযোগিতা আদি। কবিতা আবৃতি প্ৰতিযোগিতাত আমাৰ AGS জনকো এজন প্রতিযোগি হিচাবে পালো – নামবোৰ ময়েই মাতি দিছিলো –

তেখেত মঞ্চত উঠি আবৃতি কৰা কবিতা আছিল – (প্রথম ৪ শাৰী)

.

মনৰ গুপুত শব্দবোৰ গোটেই পৃথিবীয়ে জানিলে

কেৱল গোপন হৈ থাকিল তোমাৰ ওচৰত

ব্যস্ত পৃথীবিত মনৰ দাম তুচ্ছ, কোনোৱে কাকো নুশুনে

শব্দবোৰ অহৰহ বাজি আছে কিজানো তোমাৰ কাণত।

.

“বন্ধকী আৱাজ” নামৰ কবিতাৰ বাকী অংশ পিছত কেতিয়াবা অনুমতি সহ শেয়াৰ কৰিম। কবিয়ে কি কৈছে কিয় কৈছে সেয়া নাজানো কিন্তু অনুমান কৰিছিলো সেয়া কিজানো মোকে উদ্দেশ্য কৰি কোৱা হৈছিল। ছাত্র একতা সভাৰ হৈ কাম কৰিছিলো যেতিয়া অনুষ্ঠানৰ শেষত ধন্যবাদৰ লগতে শকত মিঠাই টোপলা কিন্তু আমাৰ AGS চাহাবেই দিছিল (মানে যিকেইজন /গৰাকীয়ে কাম কৰি আছিলো ) . মহাবিদ্যালয় সপ্তাহৰ শেষৰ দিনা আমাৰ গ্রুপটোক ছাত্র একতা সভায় বিশেষ সম্বর্ধনা জনাইছিল কিন্তু কিয় সেয়া জনা নাছিলো। মনত এটাই ভাল কথা অনুভৱ হৈছিল – ভাবি থকা জনক নিচেই কাষত পাই আছো এই কেইদিন। মাইক্রোফোন প্রায় সময় হাতত থকা কাৰণে লগা -নলগা কৈয়ে AGS মহোদয়ক মাতি দিছিলো আৰু তেখেতও উধাতু খাই আহি আমাৰ ওচৰত হাজিৰ হৈছিল।

মহাবিদ্যালয় সপ্তাহৰ সাংস্কৃতিক সন্ধিয়াও সুচাৰুৰূপে পাৰ হৈছিল আৰু আমি ও আগৰ দৰেই গতানুতিক শ্রেণীত উপস্থিতিৰ ভাওঁ লোৱা আৰম্ভ কৰিছিলো। ইফালে টেস্ট পৰীক্ষা আৰম্ভ হৈ গৈছিল আৰু ক্লাচ অনিয়মীয়া হৈ পৰিছিল। লাহে লাহে আমাৰ ও পৰীক্ষা আহি গৈছিল। মনৰ মাজত লুকাই ৰখা কথা বোৰ এটা বছৰে গোপন হৈয়ে থাকিল।

HS প্রথম বার্ষিকৰ পৰীক্ষা পাৰ হৈ গল কিন্তু সামান্য সৌজন্যতা মূলক শুভেচ্ছা ব্যক্তিগত ভাবে নাপালো কিন্তু সমূহীয়া শুভেচ্ছা অবেশ্যই যাচিছিল, সেয়া ছাত্র একতা সভাৰ এজন সদস্য হিচাবে। পৰীক্ষা শেষৰ দিনা সেই যে science ব্লকৰ আম গছ জোপাৰ তলত থিয় হৈ থকা দেখা পাই, কাষ চাপি আহি গতানুগতিক ভাবেই কৈছিল –

” তিনি তাৰিখৰ পৰা হোস্টেল বন্ধ থাকিব আৰু মই ২ তাৰিখেই ঘৰলৈ যাম। ” AGS মহাশয়ৰ বার্তা টোত মই কোনো প্রাণ বিচাৰি নাপাই অলপ হলেও হতাশ হৈছিলো। সাধাৰণ ভাবেই কলেজত জন সমাগম কমি আহিছিল , মানে পৰীক্ষা শেষ হৈ গৈছিল আৰু দূৰ-দূৰান্তৰৰ ছাত্র-ছাত্রী সকল নিজ নিজ ঘৰ লৈ গুচি গৈছিল কিন্তু মই নো কলৈ যাম ? মনৰ মাজৰ হাজাৰ টা উত্তৰ বিহীন প্রশ্নৰ ধুমুহাত মগ্ন হৈ সময় বোৰ পাৰ কৰিছিলো। গতানুগতিক ভাবে ধর্মীয় কাম কাজ (নামাজ -ৰোজা ) আদি পালন কৰি ক্ষন্তেকৰ বাবে সমস্যাৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ ব্যর্থ প্রয়াস অব্যাহত আছিল।

দিন বোৰ যেন এটা যুগ আছিল – পাৰ হোৱাৰ নামেই লোৱা নাছিল। অৱশেষত আমাৰ ফলাফল ঘোষণা হ’ল আৰু মোৰ ফলাফল গতানুগতিক পাছ কিন্তু যিজনৰ ফলাফলৰ কাৰণে মন বাউলী হৈ আছিল তেখেতৰ কোনো খবৰেই নাপালো। দুই চাৰিজনীক সুধিলো কিন্তু সঠিক ফলাফল কোনেও দিব নোৱাৰিলো। পশ্চিম ফালৰ আসাম টাইপ হলৰ সেই নির্দিষ্ট খিৰিকী খন খুলি বহি আছিলো কিন্তু কিয় নাজানো। অনুমান ১০ মিনিট পিছত – কাৰোবাৰ মাতত সম্বিৎ ঘূৰাই পাই দেখিলো – এয়া চোন আমাৰ AGS মহাশয় –

” পৰীক্ষাৰ ৰিজাল্ট ভালেই হৈছে , মিঠাই নোখোৱা নেকি?”

মই কোনো উত্তৰ নিদি মন্ত্রমুগ্দ্ধৰ দৰেই তেখেতৰ পিচ ললো , মানে ছৈয়দৰ চাহ দোকান খনলৈ বুলি। কলেজ গেট পাৰ হোৱাৰ পিছত আৰু দুজনী আমাৰ সঙ্গ দিলে। চাহ মিঠাইৰ অর্ডাৰ দিলে আৰু নীৰৱে বহি খালও কিন্তু একো সোধা নহল। এনেতে কৰবাৰ পৰা আহি হাজিৰ হল – মাজেদা বাইদেউ। মাজেদা বাইদেউ আমাৰ আগৰজন GS (জলিল খন্দকাৰ) ৰ বাগদত্তা (বর্তমানে পত্নী), সেয়ে মাজেদা বাইদেউক মই বুলি নহয় আটাইয়ে সমীহ কৰি চলে। মাজেদা বাইদেউ এ AGS ৰ নাম কাঢ়ি শুধিলে –

” **** ***** তোমাৰ ৰিজাল্ট কেনেকুৱা ?”

“ভালেই হৈছে বাইদেউ , A গ্রেড পালো কিন্তু নম্বৰ সন্তোষ জনক নহয়। “

” ঠিকেই আছে , সেকেন্ড ইয়াৰত অলপ গুৰুত্ব দিয়া , সন্তোষজনকেই হব। ” মাজেদা বাইদেউ এ পৰিপূৰিকাৰে সান্তনা বাণী শুনালে। চাহ মিঠাই খাই গুচি আহিলো কিন্তু “নিজৰ পৃথিবী” ৰ এটা শব্দ ও ওঠ ভেদি ওলাই অহাৰ সুযোগ নাপালো।

এই বছৰ আমাৰ AGS মহাশয়ক কিন্তু যতে ততে বিচাৰি পাবলৈ নাই , পিছত অবেশ্য শুনিছিলো – বিজ্ঞান শাখাৰ দ্বিতীয় বর্ষৰ ছাত্ৰৰ মৰিবলৈ ও বোলে সময়ৰ নাটনি হয়। যিয়েই নহওঁক – প্র্যাক্টিকেল ক্লাসৰ ফাকে ফাকে কেতিয়াবা চেহেৰা টো দেখা পাই থাকিছিলো কিন্তু কথা কোৱাৰ সুযোগ নাছিল। মোৰ মনৰ ভিতৰৰ কথা বোৰ তেখেতে জানিছিল নে নাই সেয়া জনাৰ উপায় নাছিল কিন্তু এদিন আমাৰ নুৰুল ইছলাম মামাক তেখেতেও মামা বুলি মাতা শুনিলো। মোৰ মামাক তেখেতে মামা বুলি মাতিব কিয়? সাধাৰণতে একে শ্রেণী সহপাঠীয়ে ভাই বা নাম কাঢ়ি মাতে কিন্তু এখেতে মামা বুলিছে কিয়? এই সৰু কথা টোৰ উত্তৰ মোৰ মগজুৱে ধাৰণা কৰি ললে ঠিকেই কিন্তু সেয়া ভুলো হব পাৰে। আজিকালি মামা ই মোক সাধাৰণতকৈ অলপ বেছি খবৰ লোৱা কৰিলে এনেকি চাহ খাব মন নাথাকিলেও , মাতি লৈ চাহ খুবাইছিল।পিছত আবেশ্য গম পাইছিলো – সেই চাহৰ পইচা মামাই দিব লগা হোৱা নাছিল কাৰণ চাৰিওটা চাহৰ দোকান মোৰ কাৰণে “ফ্রী ” কৰি দিয়া আছিল মানে আমাৰ AGS মহাশয়ে পিছত বিল ভৰিছিল।

বয়েজ হোস্টেলৰ গেটৰ সন্মুখৰ ঠেক ৰাস্তাটোৰে অহাযোৱাৰ সংখ্যাটো বেছি হৈছিল আৰু কোনোবা নহয় কোনোবা আবাসীয়ে মাত এষাৰ দিয়া টো সাধাৰণ ঘটনা হৈ পৰিছিল। এনেকুৱা লাগিছিল যেন আটাইয়ে মোক ভালকৈ চিনি পায়।

আমাৰ দিনত কলেজত ফাতেহা-ই-দোয়াজ-দহম উযাপন উলহ মালহেৰে পালন কৰা হৈছিল। আজিকালি এই উৎসব টি পালন কৰা হয় নে নহয় নাজানো। HS দ্বিতীয় বৰ্ষৰ উদযাপনে মোৰ জীৱন টোকে নতুন দিগন্তৰ সূচনা কৰিছিল। ৰাতিপুৱাৰে পৰা বিভিন্ন কামৰ মাজতে ব্যস্ত থাকিব লগা হৈছিল। কিছুমান কামৰ দায়িত্ব দিছিল ছাত্র একতা সভাই আৰু কিছুমান নিজেই ইচ্ছা কৰি লৈছিলো যেনেকৈ – “বেগানা সাদী মে আব্দুল্লা দীবানা”

বিভিন্ন প্রতিযোগিতা অনুষ্ঠিত হৈছিল যদি ও দেখাৰ সৌভাগ্য সৌভাগ্য হোৱা নাছিল যদিও মাইক্রোফোনত শুনা পাইছিলো।

মুকলি সভা ঠিক সময় মতে আৰম্ভ নোহোৱা বাবে অনুষ্ঠান আধাতে এৰি ঘৰত যাবলগীয়াত পৰিছিলো। সেই সময়ত এটা অলিখিত নিয়ম আছিল – ছোৱালীয়ে ৰাতি কোনো অনুষ্ঠান উপভোগ কৰা উচিত নহয়। সেয়ে ময়ো অনুষ্ঠান ত্যাগ কৰি অইন ছোৱালী সকলৰ লগত হলৰ পৰা ওলাই ঘৰলৈ গতি লৈছিলো। ইফালে বাহিৰত ডবা পিটা বৰষুণ দি আছিল সেয়ে লুংলুঙীয়া ৰাস্তা এৰি মূল পথৰে গৈ আছিলো। মুছা ঠিকাদাৰৰ ঘৰ পাৰ হৈ মৰমী মেছৰ সম্মুখ পাইছিলো তেনেতে পিছফালৰ পিছফালৰ পৰা চিনাকি মাত এটা শুনা পালো –

” অলপ শুনিব চোন। “

ইফাল সিফাল লক্ষ্য কৰি দেখা পালো – সেয়া আমাৰ AGS মহাশয় দেখোন – তিতি-বুৰি ভিজা মেকুৰীৰ দৰে আহি মোৰ কাষত হাজিৰ হৈছিল। ভাগ্যে সেই সময়ত মেছৰ বাৰাণ্ডাত কাকো দেখা নাপালো। কাৰণ এই বৰষুণত কোনো লৰাৰ লগত একান্ত ভাবে কাকো দেখা পোৱা টো আপাতত সেই সময়ত ভাল কাম নাছিল।

“আপুনি অনুষ্ঠান এৰি হঠাৎ তিতি-বুৰি ইয়াত কিয় আহিল ?”

মোৰ অপ্রত্যাশিত প্রশ্ন টোৱে তেখেতক কোনো বিব্রত হোৱা দেখা নাপালো।